Lok Sabha Election 2024 : લોકસભા ચૂંટણીના બે તબક્કા પૂર્ણ થયા છે અને મતદાનના 5 તબક્કા બાકી છે. ચૂંટણી દરમિયાન કેટલીક લોકસભા બેઠકોના ઉમેદવારોના મૃત્યુના દુઃખદ સમાચાર હતા. મધ્યપ્રદેશની બેતુલ લોકસભા સીટ ઉપર 26 એપ્રિલે ચૂંટણી થવાની હતી પરંતુ બસપાના ઉમેદવાર અશોક ભલાવીનું હાર્ટ એટેકના કારણે નિધન થયું હતું. બીજી બાજુ ઉત્તર પ્રદેશના મુરાદાબાદમાં મતદાન કર્યા પછી જ ભાજપના એક ઉમેદવારનું મોત થયું હતું. ચૂંટણી દરમિયાન ઉમેદવારનું મૃત્યુ થાય તો ચૂંટણી પંચ શું કરે છે? શું ચૂંટણી રદ થશે? આજે આપણે જાણીશું તમને મુઝવતા સવાલો વિશે.
મૃત્યુના કિસ્સામાં EC શું કરે છે?
રિપ્રેઝન્ટેશન ઑફ પીપલ્સ એક્ટ 1951 જણાવે છે કે જો કોઈ માન્યતા પ્રાપ્ત રાજકીય પક્ષના ઉમેદવારનું ચૂંટણી દરમિયાન મૃત્યુ થાય છે, તો સંબંધિત બેઠક પરનું મતદાન કલમ 52 હેઠળ મોકૂફ રાખી શકાય છે. આ વિભાગ જણાવે છે કે જો ઉમેદવારનું નામાંકન કરવાની છેલ્લી તારીખે સવારે 11.00 વાગ્યા પછી અને મતદાનની શરૂઆત થાય ત્યાં સુધી કોઈપણ સમયે ઉમેદવારનું મૃત્યુ થાય તો જ ઉપરોક્ત જોગવાઈ લાગુ પડશે. આ પછી સંબંધિત આરઓ ચૂંટણી પંચને હકીકતની જાણ કરે છે. આ પછી ચૂંટણી પંચ સંબંધિત રાજકીય પક્ષને મૃત ઉમેદવારના સ્થાને અન્ય ઉમેદવારને નોમિનેટ કરવા કહે છે.
સંબંધિત રાજકીય પક્ષે સાત દિવસમાં નોમિનેશન ફાઇલ કરવાનું હોય છે. જો ચૂંટણી મુલતવી પહેલા જ ચૂંટણી લડી રહેલા ઉમેદવારોની યાદી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવી હોય તો હરીફ ઉમેદવારોની નવી યાદી તૈયાર કરીને પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવે છે. જેમાં મૃત ઉમેદવારના સ્થાને નામાંકિત ઉમેદવારનું નામ પણ સામેલ હોય છે. બેતુલની વાત કરીએ તો અહીં BSP ઉમેદવારનું મૃત્યુ નામાંકન પાછું ખેંચવાના છેલ્લા દિવસના એક દિવસ પછી થયું હતું, તેથી ચૂંટણી સ્થગિત કરવામાં આવી હતી અને 7 મેના રોજ મતદાન થશે. જોકે મુરાદાબાદ લોકસભા મતવિસ્તારમાં, ભાજપના ઉમેદવાર કુંવર સર્વેશ કુમાર સિંહનું મતદાન પછી અવસાન થયું હતું. તેથી જો તેઓ મત ગણતરી પછી બેઠક વિજેતા તરીકે ઉભરી આવશે તો તે બેઠક પર પેટાચૂંટણી યોજાશે.
EVM બગડે તો શું થઈ શકે ?
જો કોઈપણ કારણસર કોઈપણ મતદાન મથક પર ચૂંટણી દરમિયાન કોઈ અવરોધ ઊભો થાય અને EVM બગડે તો ચૂંટણી પંચ લોક પ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમની કલમ 58 હેઠળ મતદાન રદ કરી શકે છે. આ વિભાગમાં જણાવાયું છે કે, જો કોઈ અનધિકૃત વ્યક્તિ EVM છીનવી લે અથવા EVM આકસ્મિક રીતે અથવા ઈરાદાપૂર્વક નાશ પામે, ખોવાઈ જાય અથવા નુકસાન થાય અથવા યોગ્ય રીતે કામ ન કરે તો સંબંધિત મતદાન મથકના રિટર્નિંગ ઓફિસર તરત જ આ અંગે ચૂંટણી પંચને જાણ કરશે. તે તથ્યો વિશે સંબંધિત રાજ્યના મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારીને પણ જાણ કરશે. આ પછી ચૂંટણી પંચ ત્યાંની ચૂંટણીઓ રદ કરી શકે છે અને નવેસરથી મતદાનની જાહેરાત કરી શકે છે.
જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે, જો કોઈ બેઠક પર મતદાન રદ થશે તો ચૂંટણી પંચ ત્યાં ચૂંટણી લડનારા ઉમેદવારો અને તેમના એજન્ટોને લેખિત માહિતી આપશે. આ ઉપરાંત સંબંધિત વિસ્તારમાં જાહેર સૂચના અને જાહેરાત દ્વારા પણ આ માહિતી સામાન્ય લોકોને આપવામાં આવશે. નિયમો અનુસાર જો મતદારે અગાઉ મતદાન કર્યું હોય અને મતદાન રદ થાય છે તો બીજા મતદાન દરમિયાન તેની વચ્ચેની આંગળી પર શાહી લગાવવામાં આવશે.
બૂથ કેપ્ચરિંગ વખતે શું થાય છે?
બૂથ કેપ્ચરિંગ જેવી પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવા માટે કલમ 135Aમાં જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો કોઈ મતદાન મથક પર બળજબરીથી કબજો કરવામાં આવે છે, ચૂંટણીમાં વિક્ષેપ થાય છે ફક્ત પસંદ કરેલા મતદારોને જ મતદાન કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે, ચૂંટણી અધિકારીઓને બળજબરીથી ડરાવવામાં આવે છે અથવા જો એવું કરવામાં આવે છે તો સજાની જોગવાઈ છે આ સ્થિતિમાં ઓછામાં ઓછું એક વર્ષ. આ 3 વર્ષ સુધી લંબાવી શકે છે. જો કોઈ સરકારી અધિકારી આમાં સંડોવાયેલા જોવા મળે તો તેને 5 વર્ષ સુધીની સજા થઈ શકે છે. કલમ 58A જણાવે છે કે જો કોઈ મતદાન મથક પર બૂથ કેપ્ચરિંગ થાય છે તો ત્યાંના પ્રિસાઈડિંગ ઓફિસર તરત જ EVMના કંટ્રોલ યુનિટને બંધ કરી દેશે અને તેને બેલેટ યુનિટથી અલગ કરી દેશે. આ પછી તે આરઓને આની જાણ કરશે જે ચૂંટણી પંચને તમામ તથ્યોથી માહિતગાર કરશે. તેના આધારે ચૂંટણી પંચ નીચે મુજબનો નિર્ણય લઈ શકે છે.
- સંબંધિત મતદાન મથક પર ચૂંટણી રદ કરી શકે છે અને નવી ચૂંટણીની જાહેરાત કરી શકે છે
- જો સંબંધિત વિસ્તારમાં મોટી સંખ્યામાં બૂથ કેપ્ચર થયાની ફરિયાદ હોય તો સમગ્ર મતવિસ્તારની ચૂંટણી રદ કરી શકે છે.
વધુ વાંચો: 'પ્રિયંકાબેન ભૂલી ગયા કે મોદી સરકારે દેશના પ્રથમ આદિવાસી મહિલાને રાષ્ટ્રપતિ બનાવ્યા' હર્ષ સંઘવીના રાહુલ-પ્રિયંકા પર પ્રહાર
હવે જાણીએ કે જો પૂર કે ધરતીકંપ આવે તો?
હવે કુદરતી આફતની વાત કરીએ તો જો ચૂંટણી દરમિયાન પૂર, ભૂકંપ જેવી કોઈ કુદરતી આપત્તિ આવે તો સંબંધિત મતદાન મથકના પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસર કલમ 57(1) હેઠળ મતદાન મોકૂફ રાખી શકે છે. જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ 1951માં કહેવામાં આવ્યું છે કે, પૂર અથવા તોફાનની સ્થિતિમાં મતદાન રદ કરી શકાય છે. જો પ્રાકૃતિક આપત્તિના કારણે EVM જેવી આવશ્યક વસ્તુઓ મતદાન મથક સુધી ન પહોંચી શકે તો મતદાન પણ રદ થઈ શકે છે. આ સિવાય રમખાણો અને હિંસા જેવા મામલાઓમાં પણ મતદાન રદ થઈ શ
